Kultury ciąg dalszy...

Tak jak ostatni wpis, ten będzie dotyczył bezpośredniego dorobku kulturowego Izraela. Omówię w nim kolejno teatr, taniec, muzykę oraz film.

 Teatr

 Teatr izraelski wywodzi się z żydowskiego teatru, od którego zaczął odróżniać go początkowo język (hebrajski zamiast jidysz), następnie repertuar, środki wyrazu i cele działania. Jego rozwój (poza sztuką luddową) pozostaje w bezpośrednim związku z odradzaniem się państwowości.  W latach 80. XIX wieku powstały w Palestynie pierwsze amatorskie zespoły teatralne, najpierw dla dzieci, potem dla dorosłych. W 1884 wystawiono w Jaffie Szulamis A. Goldfadena (w jidysz), 1905 Uriela Acostę K. Gutzkowa (już po hebrajsku). W 1907 M. Gnessin założył grupę teatralną. Miłośnicy Sztuki Dramatycznej. W 1931 na stałe osiadł w Tel Awiwie teatr Habima, od 1958 oficjalna izraelska scena narodowa. Problemem teatru w Izraelu był i jest repertuar (co wynika z historii odradzania się współczesnego języka hebrajskiego, stałego napływu imigrantów, nie znających tego języka), składały się nań tłumaczenia klasycznego repertuaru światowego lub utwory pisane w jidysz (przekłady A. Hameiri, A. Barasza, A. Szlonsky'ego, N. Altermana). Były też podejmowane intensywne próby tworzenia rodzimego repertuaru (początkowo sięgano głównie po tematy biblijne lub historyczne). Widoczny rozwój sztuki dramatycznej nastąpił w 1948 roku, po utworzeniu państwa Izrael. Uznanie zdobyły sztuki: J. Mossinsohna, N. Szachmana, M. Szamira, Ch. Lewina, J. Sobola.

Spośród największych izraelskich teatrów należy wymienić: Narodowy Teatr Habima w Tel Awiwie, Teatr HaKameri w Tel Awiwie, Teatr Beit Lessin w Tel Awiwie, Teatr Gesher w Jafie, Teatr HaKhan w Jerozolimie, Teatr w Hajfie i Teatr w Beer Szewie. 

Festiwale teatralne

W sierpniu organizowany jest w Jerozolimie - przeważnie w Ogrodach Dzwonu Wolności - Festiwal Teatrów Lalkowych. W październiku zaś, w Akce odbywa się Festiwal Teatralny Fringe z udziałem lokalnej i zagranicznej awangardy.

 Poniżej zamieściłam plakat ze sztuki „Bat Yam – Tykocin”, która jest współprodukcją Wrocławskiego Teatru Współczesnego, Teatru Habima w Tel Awiwie oraz Instytutu Adama Mickiewicza. Sztuka dotyka tematów dotyczących ciężkich doświadczeniach z przeszłości.

Taniec

Dużą popularnością cieszą się w Izraelu tańce ludowe (izraelskie) Od lat czterdziestych XX wieku zmieniała się muzyka, do której tworzono tańce – od piosenek należących do kultury aszkenazyjskiej, po utwory jemeńskie, arabskie i współczesne hip-hopowe, czyli takie, poprzez które współczesna młodzież najlepiej wyraża siebie. Zmieniały się też inspiracje tańcami – najpierw ludowymi tańcami krajów, z których przyjeżdżali przyszli Izraelczycy do Palestyny (potem Izraela) przez walc, tango, tańce lokalne (jemeńskie, arabskie) aż po rytmy współczesne. To jeden aspekt różnorodności tych tańców. Drugim - równie ważnym - jest to, że nie tworzą barier, tylko je znoszą. Obok muzyki izraelskiej słyszymy muzykę arabską, poza granicami Izraela tańczą Żydzi, jak i ludzie którzy w kulturze żydowskiej (religii)odnajdują korzenie swojej kultury (religii), jak też wszyscy ci, których ten taniec zafascynował. Jest w tańcach izraelskich miejsce na to, żeby wyrażać siebie i jednocześnie wspólne kroki pozwalają poczuć się częścią grupy. Mówiąc o tańcu jeszcze bardziej ogólnie – ruch ma niezwykłą moc – umożliwia poznanie siebie, w szczególności w relacjach z innymi – i przekroczenie siebie, wypróbowanie poprzez ciało nowego sposobu bycia. To się dzieje, nawet jeśli nie jest w pełnie uświadamiane.. W kraju działa także kilka grup zawodowego baletu i tańca nowoczesnego.

Zamieszczam tutaj filmik, na którym można zobaczyć jak się tańczy po izraelsku:

http://www.youtube.com/watch?v=IXOU6kJolow

Geneza muzyki izraelskiej

 Historia muzyki artystycznej i współczesnej  Izraela sięga swymi początkami końca XIX wieku, kiedy wśród imigrantów przybyłych do ówczesnej Palestyny znaleźli się także muzycy. Na przeł. XIX i XX wieku w kilku ośrodkach, głównie w kibucach, powstały muzyczne zespoły kameralne. W 1909 roku założono w Tel Awiwie szkołę muzczną, przy której zaczęła działać orkiestra symfoniczna; pierwsze wyższe uczelnie muzyczne powstały 1918 w Jerozolimie i 1920 w Hajfie; 1927 w Jerozolimie utworzono Instytut  Muzyki Współczesnej, a 1933 w Tel Awiwie — Konserwatorium Muzyki i Dramatu; od 1923 w obu tych miastach są wystawiane opery (dużą rolę w tej dziedzinie odegrał imigrant z Rosji, dyrygent M. Golinkin). Ważnym wydarzeniem było utworzenie 1936 w Tel Awiwie przez B. Hubermana orkiestry symfonicznej, która przekształciła się w czołowy w Izraelu zespół — Izraelską Orkiestrę Symfoniczną. Rozwój muzycznej instytucji i szkolnictwa przyczynił się do pobudzenia rodzimej twórczości. Zaznaczyły się tendencje do stworzenia stylu narodowego przez nawiązanie do żydowskiej tradycji muzycznej oraz folkloru Żydów zamieszkałych na obrzeżach Afryki i Azji. Rozległe, wieloletnie prace badawcze izraelskich muzykologów, m.in. E. Gerson-Kiwi, A. Zwi Idelsona, J. Engela, P. Grandewitza, A. Shiloacha, S. Hofmana (ucznia K. Szymanowskiego), stały się inspiracją dla twórców muzyki izraelskiej. Oprócz nurtów tradycyjnej muzyki synagogalnej, chasydzkiej, ludowej i rozrywkowej — nurtów pozostających pod wpływami gł. muzyki Żydów wschodnioeuropejskich, rozwija się oryginalna izraelska muzyka artystyczna. Do czołowych kompozytorów należą m.in. H. Aleksander, M.-A. Lavry, J. Kamiński, O. Partos, B.-Z. Orgad (Buschel), A. Uria Boscovich, J. Stuschewsky, M. Kopytman, M. Seter, P. Ben-Haim, także kompozytorzy pochodzący z Polski: E. Amiran (Pugaczow), M. Avidom (Mahler-Kalkstein), J. Tal (Grünthal), były dyr. Centrum Muzyki Elektron., i inni.

Muzyka dziś

 Izraelska muzyka współczesna zawiera w sobie silne wpływy diaspory żydowskiej, ale także nowoczesną kulturę azjatyckiego i arabskiego popu, izraelskiego hip-hopu i heavy metalu. W ostatnich latach największą popularnością cieszy się muzyka elektroniczna, wliczając w to muzykę trans. Charakterystyczny dla kraju jest też - przeżywający tryumfy szczególnie w latach 70. - izraelski rock.

Festiwale muzyczne

W trakcie święta Paschy odbywa się w Jaffie Festiwal Muzyczny. Natomiast w Tel Awiwie, przez całe lato ciągnie się Festiwal Plażowy, podczas którego organizowane są koncerty z udziałem lokalnych gwiazd rocka i projekcje filmowe. Podobnymi wydarzeniami są Noce Jaffy oraz Festiwal Jazzowy w Ejlat (tym razem z udziałem również zagranicznych wykonawców) - organizowane w lipcu i na przełomie lipca i sierpnia. Ciekawym wydarzeniem jest też Festiwal Klezmerów w Safed, podczas którego występy dają zespoły wykonujące tradycyjną muzykę Żydów aszkenazyjskich oraz Międzynarodowy Festiwal Chórów odbywający się 26 grudnia w Nazarecie.

Dodaję tutaj link do kanału na youtube, na którym można posłuchać współczesnych izraelskich utworów: 

http://www.youtube.com/watch?v=PZeGSw-Oagc&feature=BFa&list=PL3A4343AB08EECF31&index=14

Film

Rozwój izraelskiej kinematografii przypada na lata 50. XX wieku. W kinach pojawiły się wówczas interesujące produkcje grupy "HaGashash HaHiver", w skład której wchodzili reżyserzy: Ephraim Kishon, Boaz Dawidson i Menahem Golan oraz aktorzy: Gila Almagor, Jehuda Barkan, Chaim Topol i Szaike Ofir.

Festiwale filmowe

Jednym z ważniejszych, corocznie odbywających się, wydarzeń filmowych w Izraelu jest przypadający na początek lipca Festiwal Filmów w jerozolimskim "Cinematheque", podczas którego prezentowane są nowe produkcje zarówno izraelskich jak i zagranicznych reżyserów.

Treści zawarte w mojej dzisiejszej notce pochodzą ze stron:

http://www.students.pl/kultura/details/16259/Premiera-Bat-Yam-Tykocin-w-Polsce-i-w-Izraelu

http://www.izrael.badacz.org/

  http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4574371

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kultura_Izraela

"Haaretz"

 "Haaretz" to najstarsza izraelska gazeta, nazwa tego posta wskazuje więc na to, że przechodzę nareszcie do właściwego tematu mojego bloga i wpis ten będzie już bezpośrednio dotyczył dorobku kulturowego Izraela.

Historia literatury:

Choć odrodzenie literatury hebrajskiej nastąpiło dopiero w połowie XIX wieku, to opisując tę dziedzinę kultury Izraela należy wspomnieć o starohebrajskich tekstach pisanych, powstających od II tysiąclecia przed narodzinami Chrystusa. To przede wszystkim, składające się z 24 ksiąg, Pismo Święte (Tanach), którego część stanowi Pięcioksiąg Mojżeszowy (Tora). Literatura hebrajska - szczególnie rabiniczna - rozwijała się także po wygnaniu Żydów z Ziemi Świętej, w II i III wieku naszej ery. Zachowane na terenie Galilei akademie żydowskie zajmowały się wówczas spisywaniem ustnie dotychczas przekazywanych praw i ich interpretacji, które - zebrane - utworzyły opierające się na religii Prawo żydowskie (Talmud). Talmud to jeden z tzw. midraszy - ksiąg literatury rabinicznej (drugą z nich jest Miszna). Literatura hebrajska rozwijała się przez całe średniowiecze, powoli ulegając wpływom stylów zachodnich. Włoski poeta, Immanuel da Roma, żyjący na przełomie XIII i XIV wieku, wprowadził do literatury część cech renesansu (m.in. rozpowszechnienie sonetów). W wieku XVI język hebrajski uległ popularyzacji z uwagi na częste tłumaczenie tekstów biblijnych. W niedługo później literatura hebrajska zaczęła jednak chylić się ku upadkowi. Ponowne odrodzenie języka i literatury nadeszło wraz z tzw. okresem Haskali (żydowskiego Oświecenia) i założeniem takich czasopism, jak wydawany w Niemczech miesięcznik "Ha-Measef" (1784-1811). Bardzo ważną rolę w odnowie pełnił formujący się właśnie ruch syjonistyczny. Jedną z ważniejszych postaci z dziedziny literatury, działającą w okresie Haskali, był M. Mendelsohn (założyciel wspomnianego miesięcznika), a także M. Ch. Luzzatto, który przyczynił się do odrodzenia poezji hebrajskiej.

Literatura dziś:

Obecnie w literaturze Izraela odnajdujemy liczne elementy przepełnione niepokojem, co wynika w dużej mierze z burzliwej historii całego regionu państwa Izrael i narodu żydowskiego, a co stanowi oczywistą inspirację dla pisarzy i poetów nowych pokoleń. Literatura oraz poziom znajomości dzieł literackich w Izraelu stoi na bardzo wysokim poziomie. Połowa obywateli czyta przeciętnie jedną książkę miesięcznie. Jak wynika z analiz wykonanych przez UNESCO mieszkańcy Izraela są - zaraz po Islandczykach - drugim społeczeństwem regularnie nabywającym książki. O zamiłowaniu do czytania świadczy także stosunkowo krótki czas między światową a lokalną premierą zagranicznych dzieł literackich.

Izrael może poszczycić się dotychczas jedynym laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury - w roku 1966 zdobył go prozaik, Samuel Agnon (1887-1970).

Jednymi z bardziej popularnych pisarzy są - Amos Oz i Dawid Grossman.

 

Zamieszczam tutaj link do filmiku promującego książkę Amosa Oza:

http://www.youtube.com/watch?v=9PNyFnoz0rk&feature=player_embedded 

 Wydarzenia literackie w Izraelu

Wartym wspomnienia corocznym wydarzeniem odbywającym się w marcu, w Jerozolimie są Międzynarodowe Targi Książki, w trakcie których przyznawana jest Nagroda Jerozolimska.

W czerwcu natomiast w tym samym mieście organizowane są targi pod hasłem Tydzień Książki Hebrajskiej, w trakcie których rozdawana jest Nagroda Sapira - najważniejsze wyróżnienie w tej dziedzinie kultury Izraela.

Przedstawiciele literatury izraelskiej:

Poeci:

Haim Nahman Bialik

Natan Alterman

Uri Zvi Greenberg

Saul Czernichowski

Abraham Szlonski

Lea Goldberg

Abraham Stern Jehuda Amichaj

Natan Zach

Dawid Awidan

Jona Wallach

Mahmoud Darwish

Dalia Rawikowicz

 Prozaicy:

Shmuel Yosef Agnon

Miriam Akavia

Aharon Appelfeld

Dawid Grossman

Etgar Keret

Ephraim Kishon

       Ram Oren          

Amos Oz

Meir Shalev

Moshe Shamir

A. B. Yehoshua

Dan Tsalka

Zeruya Shalev

Dzienniki

Izraelczycy są zapalonymi czytelnikami. Izraelskie gazety mają przeciętny nakład dzienny około sześciuset tysięcy egzemplarzy. Główne dzienniki ukazują się w językach: hebrajskim, arabskim, angielskim i rosyjskim. Inne wychodzą we francuskim, polskim, jidysz, rosyjskim, węgierskim i niemieckim. Najbardziej poczytnym dziennikiem w Izraelu jest "Haaretz" - najstarsza gazeta Izraela (założony w 1918 r.) z nakładem 72 tysięcy egzemplarzy w dni powszednie i około stutysięcznym w weekendy. Najpopularniejszym dziennikiem w Jerozolimie od wielu lat pozostaje "The Jerusalem Post" (założony w 1932 roku, jako "The Palestine Post").

Większość inrormacji zawartych w powyższej notce pochodzi ze strony może nie zbyt ambitnej, ale w tym wypadku dość przydatnej :D

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kultura_Izraela 

Od obrzezania się zaczyna …

Drugim bardzo ważnym czynnikiem mającym wpływ na kulturę jest religia. W przypadku Izraela jest to oczywiście judaizm.

Informacje ogólne:

Początki najstarszej monoteistycznej religii świata jaką jest judaizm, czy też mozaizm, sięgają drugiego tysiąclecia p.n.e. Wywodzi się ona z wierzeń dawnych plemion hebrajskich, które prowadziły początkowo koczowniczy tryb życia na Bliskim Wschodzie. Historia tej religii ściśle nawiązuje do historii narodu żydowskiego i w sposób szczególny jest ona z nim związana do dziś. Toteż podobnie jak w dziejach narodu, wyróżnia się w historii judaizmu dwa zasadnicze okresy. Pierwszy z nich określany jest mianem biblijnego, gdyż Biblia (Stary Testament) stanowi główne źródło naszych wiadomości o dziejach tej religii w tym okresie. Drugi zaś określa się mianem judaizmu rabinicznego, który ukształtował się w czasie działalności rabinów po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej w 70 roku.  Żydzi pozbawieni Świątyni skupili swoje życie wokół synagogi i Tory, która jest nie tylko ich świętą księgą, ale i całym dziedzictwem religijnym. Na język polski słowo to tłumaczone jest jako Prawo, Zakon, Pouczenie i w ścisłym znaczeniu odnosi się do Pięcioksięgu Mojżesza. Jednocześnie terminu Tora używa się do określenia całej Biblii hebrajskiej, tj. Starego Testamentu. Obok Tory spisanej istnieje Tora ustna, dawniej przekazywana jako tradycja ustna, później spisana w III wieku tworząc Talmud. Podstawą Talmudu są wersety Miszny, składającej się z sześćdziesięciu trzech traktatów zgrupowanych w sześciu działach. Regulują one wszystkie dziedziny życia społeczności żydowskiej. Drugą warstwą Talmudu jest Gemara, która stanowi komentarze i dalsze wyjaśnienia do Miszny. Gemara została spisana w języku aramejskim równolegle w Palestynie i Babilonii.

Podstawowa zasada:

Podstawową zasadą judaizmu jest wiara w jednego i jedynego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), będącego Stwórcą świata, ojcem całej ludzkości, opiekunem narodu wybranego, surowym, sprawiedliwym i miłosiernym. Bóg ten zawarł z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecując ochronę i pomoc w zamian za podporządkowanie się nakazom Boga. Człowiek powinien oddawać mu najwyższą cześć, a zbawienie może osiągnąć przez modlitwę, pokutę, dobre uczynki i wypełnianie przykazań. Wiele innych szczegółów judaizmu zmieniało się na przestrzeni wieków.

      

Magen Dawid - symbol judaizmu

 

Górne i dolne trójkąty tej Gwiazdy są szczytami dwóch symbolicznych piramid nałożonych na siebie. Piramida skierowana wierzchołkiem ku niebu stanowi starożytny symbol boskiego pierwiastka władzy, jej podstawa wspiera się na ziemi, a wierzchołek wskazuje na boskie pochodzenie władzy królewskiej. Druga piramida, skierowana wierzchołkiem ku ziemi, symbolizuje spływ mocy niebiańskiej na świat podksiężycowy i można w niej upatrywać ustaloną w niebie i sięgającą ku ziemi moc kapłana. W tej formie, złożonej z zachodzących na siebie trójkątów, Magen Dawid czyli Gwiazda Dawida jest monoteistycznym znakiem Imienia Boga JHVH, a znak utwierdza święte Imię Jego na wieki. Na Ziemi symbol ten może w pełni wyrazić się w Mesjaszu Zbawicielu, który łączy w sobie Mesjasza kapłańskiego - cedeq, i Mesjasza królewskiego - miszpat.

Obrzezanie i bar micwa

W dalszym ciągu wśród mieszkańców Izraela głęboko zakorzenione jest poszanowanie religii oraz przekazywanie takich tradycji, jak obrzezanie i bar micwa. Według prawa, dziecko płci męskiej powinno być obrzezane w ósmym dniu po jego narodzeniu. Obrzędowi towarzyszy huczna uroczystość, gromadząca całą rodzinę i znajomych. Dziecko osiąga dojrzałość religijną kiedy ukończy 13 lat (bar micwa). Oznacza to, że od tego momentu musi przestrzegać prawa obowiązującego Żydów. W pierwszy szabat po 13tych urodzinach chłopiec po raz pierwszy czyta Torę w synagodze. To wielkie wydarzenie w życiu młodego mężczyzny jest świętowane przez całą rodzinę. W społecznościach reformowanych odbywają się również uroczystości bat micwa dla dziewczynek.

Żydzi

Ortodoksyjni Żydzi wyróżniają się charakterystycznym stylem ubioru: czarne kapelusze (w szabat lisią czapą), długie czarne chałaty, białe koszule noszone bez krawata, brody oraz krótkie włosy z pejsami. Stworzono współczesną wersję tego stroju, bez zmian barwy ubrania. Kobiety zawsze noszą zakrywające ciało płaszcze i długie spódnice. Mężatki wedle żydowskiego prawa muszą nosić nakrycia głowy. Do modlitwy wkłada się tałes (tallit) czyli szal modlitewny. Głównym elementem ubioru, który symbolizuje religijność Żyda jest jarmułka lub kippa. Co do wyglądu jarmułki nie ma określonego przepisu, dlatego w tym przypadku tworzone są rozmaite fasony, kolory. Noszenie jarmułki jest elementem tradycji. Żydzi niewierzący nie noszą jarmułki. Przy Ścianie Płaczu często można zauważyć Żydów ze skórzanym rzemykiem zawiązanym wokół ramienia i dłoni, oraz drugim - obwiązanym wokół głowy. Są to tzw. filakterie (tefillin). W skład filakterii wchodzi pudełko, zawierające spisane na pergaminie teksty z Tory. Żydzi noszą je by na znak przypomnienia o tym, że umysł, serce i ciało mają służyć czynieniu dobra, a nie zła. Zgodnie z tradycją, noszą je mężczyźni (podczas porannych nabożeństw, z wyjątkiem szabatu i świąt).

Święta

Ważną rolę w życiu religijnym Żydów odgrywa kalendarz wyznaczający cykl świąt. Przyjmują rok 3761 p.n.e. jako rok stworzenia świata. Ta rachuba pochodzi od kalendarza księżycowego opracowanego w piątym stuleciu naszej ery przez greckiego poganina Meton`a. Święta żydowskie można podzielić na dwie kategorie: nakazane przez Torę oraz ustanowione później. Do pierwszych należą:

      1. Pesach (Pascha, Święto Przaśników, Święto Przejścia) - zaczyna się na wiosnę 15-go dnia miesiąca nisan (marzec-kwiecień), trwa 7 dni w Izraelu, 8 w diasporze i obchodzone jest na pamiątkę wyjścia ludu Izraela z niewoli egipskiej. Jest to najważniejsze i największe święto żydowskie. W czasach istnienia świątyni składano ofiary z baranka, dziś zwyczaj ten zastąpił kawałek pieczonego mięsa podawany podczas uczty paschalnej zwanej seder (porządek). Pierwszego wieczoru Paschy każda rodzina zasiada do uczty sederowej, podczas której najmłodszy z biesiadników zadaje ojcu rodziny cztery pytania związane z historią ucieczki Żydów z Egiptu. Opowieść odczytywana podczas sederu nosi nazwę hagady i przez całe wieki była przepojona ideą wolności i nadzieją powrotu do ziemi przodków.

       

2. Chag Hamacot, czyli Święto Przaśników, które rozpoczyna się po święcie Paschy.

       

3. Szawuot (Święto Tygodni, Zielone Świątki) - odbywa się w 6-tym dniu miesiąca siwan (maj-czerwiec), 50 dni po święcie Paschy i jest w Palestynie świętowaniem żniw, a także rocznicą nadania Tory na Synaju. Stąd zasadniczą częścią modłów w synagogach jest odczytanie dziesięciu przykazań.

       

4. Sukkot (Święto Kuczek, Święto Namiotów) - upamiętnia 40-letnią wędrówkę po pustyni po wyjściu z Egiptu, podczas której Żydzi mieszkali w namiotach. Święto rozpoczyna się 15-go dnia miesiąca tiszri (wrzesień-październik), trwa 7 dni i zawiera w sobie elementy radosnego świętowania zbioru plonów. Przez 7 dni Izraelici mieszkają w specjalnie na tę okazję zbudowanych szałasach ozdobionych zielenią. W siódmym dniu odmawia się w synagodze modlitwy dziękczynne za dar Tory, a wieczorem w tanecznym korowodzie obnosi się zwoje Tory wokół synagogi.

Dodaję tutaj filmik z obchodów tego święta:
http://www.youtube.com/watch?v=SpZJ6tS1-V0&feature=related

     
5. Rosz Ha-Szana (Święto Nowego Roku, Święto Trąbek) - obchodzone jest 1-go i 2-go dnia miesiąca tiszri i przypomina o stworzeniu świata i dniu sądu Bożego. Te najbardziej uroczyste dni kalendarza żydowskiego podkreślają duchową więź pomiędzy Bogiem a człowiekiem, zaś trąbienie w róg barani (szofar) rozpoczyna okres pokuty, którego kulminacją jest JOM KIPPUR (Dzień Pojednania, Sądny Dzień). W przeciwieństwie do innych świąt Rosz ha-Szana i Jom Kippur nie upamiętniają żadnego wydarzenia historycznego, lecz uznają Boga za króla wszechświata, a człowiek musi przed nim ugiąć swą wolę. Stąd dęcie w szofar jest wołaniem do Boga o miłosierdzie dla jego stworzeń. Po Rosz ha-Szana następuje 10 dni pokuty (Jamim Noraim), które stanowią przygotowanie do Jom Kippur. Każdy powinien wtedy starać się przez skruchę i żal za grzechy o przebaczenie. 10-go tiszri nadchodzi wreszcie najbardziej dla Żydów uroczysty dzień w roku, dzień ścisłego postu - Jom Kippur. Jest to dzień, w którym każdy Izraelita może oczyścić się z grzechów i uzyskać odpuszczenie.

       

6. Jom Kippur - Dzień Pojednania z Bogiem. Hebrajskie słowo "kippur" pochodzi od słowa "kappara", co oznacza: "przebaczenie". To czas pokuty za popełnione zło względem innych ludzi i względem Boga.
Zamieszczam tutaj linki do ciekawych filmików związanych z tym świętem:
http://www.youtube.com/watch?v=xLcwP50rwV8&feature=fvwrel
http://www.youtube.com/watch?v=NfxAsK73_dM&feature=related 

Dla świąt Pesach, Szawuot i Sukkot cechą charakterystyczną była pielgrzymka do Jerozolimy, stąd ich nazwa Szalosz Regalim, czyli "trzy święta pielgrzymie".

Osobną sprawą jest Szabat - cotygodniowy dzień odpoczynku, święty dzień wolny od pracy rozpoczyna się w piątek wieczorem zapalaniem przez gospodynię dwóch świec. Mężczyźni udają się do synagogi na modlitwy, a po powrocie odmawiają błogosławieństwo nad kielichem wina i chałami, po czym następuje uroczysty posiłek. Zakończenie Szabatu w sobotę wieczorem czci się wąchaniem wonności oraz modlitwą nad winem i świecą. Szabat jest pamiątką dzieła stworzenia i odpoczynku Stwórcy w siódmym dniu.

  

Święta dodane później, nie wymienione w Pięcioksięgu, to:

      1. Purim (Losy) - przypada na 14-ty dzień miesiąca adar (luty-marzec) i upamiętnia uratowanie od zagłady Żydów w Persji, opisane w Księdze Estery. Przesyła się wtedy prezenty znajomym i ubogim, nieodłączne są zabawy, maskarady i uczty. Święto jest rodzajem karnawału żydowskiego.

Zamieszczam tutaj fimik, który może przybliżyć bardziej sposób obchodów tego święta:      
 http://www.youtube.com/watch?v=inwST4A2ocA&feature=related

2. Chanuka (Święto Świateł) - jest radosnym świętem obchodzonym w miesiącu kislew (listopad-grudzień) na pamiątkę wyparcia z Jerozolimy wojsk syryjskich i oczyszczenia Świątyni w 164 r. p.n.e. Od 25-go kislew przez 8 następnych dni zapala się kolejne lampy ośmioramiennego świecznika.

    

Judaizm jest religią o specyficznym charakterze, gdyż mimo pierwiastków uniwersalistycznych pozostał religią narodową Żydów, a termin ten określa zarówno wyznawcę, jak i członka narodu.

Większość informacji zawartych w mojej dzisiejszej notce pochodzi ze stron:
 http://www.krajeazji.com/index.php?kraj=2&opis=4
http://www.izrael.badacz.org/kultura/judaizm.html
 http://www.judaizm.edu.pl/swpisma.htm
http://www.wycieczka.pl/przewodnik/izrael/kultura-izraela.html

Iwrit

„Iwrit”, czyli współczesny hebrajski, będzie tematem dzisiejszego wpisu, ponieważ uważam, że język jest jednym z ważniejszych czynników kształtujących kulturę.

Ogólne informacje    

Język hebrajski jest językiem starożytnego Izraela, językiem Biblii. Należy do jednej z grup języków semickich, do których zalicza się między innymi język arabski, aramejski, syryjski i etiopski. Przechodził wiele etapów rozwoju od języka biblijnego lub klasycznego (Stary Testament) przez pobiblijny, nowohebrajski język religijny i literacki, do współczesnego hebrajskiego, który stał się w XIX wieku językiem urzędowym Izraela. Z uwagi na obszerność tematu, w mojej dzisiejszej notce skupię się bardziej na tym ostatnim etapie.

Dialekty żydowskie

Żydzi zwykle posługiwali się językiem kraju, w którym zamieszkali lub dialektem żydowskim. Powstawały rozmaite dialekty. Na przestrzeni od XII do XX wieku istniał dialekt żydowsko-prowansalski (szuadit), dziś właściwie już wymarły. W średniowieczu Żydzi posługiwali się francuskim, katalońskim i innymi językami romańskimi. Najbardziej rozpowszechnionym przykładem języka, który przetrwał jest jidisz, oparty głównie na języku niemieckim, lecz zapisywany alfabetem hebrajskim. Później dodano do niego dodatki słowiańskie (zwłaszcza polskie). Na początku posługiwali się nim Żydzi ze wschodniej i centralnej Europy. Innym powszechnie używanym dialektem jest żydowsko-hiszpański (ladino, judezmo). Jest on także zapisywany literami hebrajskimi, a posługują się nim Żydzi hiszpańscy. Język hebrajski pozostał jednak językiem nauki i modlitwy oraz korespondencji.

Odrodzenie się języka hebrajskiego

 7 stycznia 1858 roku, urodził się na Litwie, Eliezer Ben Jehuda (1858-1922). Uzyskał on solidne żydowskie wykształcenie, obejmujące także umiejętność czytania hebrajskich tekstów biblijnych. Gdy w 1881 roku wyemigrował do ziemi praojców - do Palestyny - zapragnął używać na co dzień języka hebrajskiego. Rozumnie uważał, że to umożliwi wszystkim Żydom żyjącym w diasporze, szybkie i łatwe porozumienie się. Podstawą było silne przekonanie, że każdy naród musi mieć własny język. Eliezer Ben Jehuda napotkał jednak na liczne trudności. W języku hebrajskim brakowało określeń współczesnych. Hebrajski był językiem Biblii. Brakowało w nim takich pojęć jak "rower", "samochód", "okręt parowy" czy "elektryczność". Rozpoczął więc nadawanie im nowych hebrajskich nazw. W ten sposób dokonało się wielkie odrodzenie hebrajskiego jako języka mówionego. Stworzono nowe formy wyrazowe, by dostosować język do nowoczesnego życia i terminologii. Rozpoczęto pisanie tekstów naukowych i czasopism w języku "iwrit" (nowoczesny hebrajski). Jego największym życiowym dziełem było opracowanie 17-tomowego słownika starożytnej i nowoczesnej hebrajszczyzny. W 1908 roku rozpoczęto wydawanie encyklopedycznego słownika hebrajskiego "Thesaurus totius hebraitatis". Język hebrajski jest obecnie używany w Izraelu jako język ojczysty przez 6 milionów ludzi. Jest on oficjalnym językiem Państwa Izrael. Jego upowszechnieniu służą wysiłki akademii językowej i wprowadzenie go do szkół. Wysoką efektywność osiągnął system nauczania rudymentów języka wśród imigrantów. Hebrajski jest językiem współczesnej literatury w Izraelu, i coraz częściej uczą się go także Żydzi z diaspory. To odrodzenie hebrajskiego stanowi wyjątkowy fenomen we współczesnym świecie.

Alfabet i podstawowe zasady  

Podaje tutaj link do filmiku gdzie znajduje się alfabet hebrajski w wersji dla początkujących, żeby nie użyć tu słowa dzieci :D 
http://www.youtube.com/watch?v=UiCzoTs1AdE&playnext=1&list=PL50A7DCC0E441743C

• Alfabet hebrajski składa się z dwudziestu dwóch liter. Każdej z nich przypisano wartość liczbową. Dziewięć pierwszych liter ma wartość od jeden do dziewięciu. Dziewięć dalszych oznacza dziesiątki, a cztery końcowe – setki. 

 

• ·         Poza literami wymienionymi w tabeli, istnieje jeszcze pięć innych znaków, będącymi wariantami liter Kaf ך-כ, Mem ם-מ, Nun ן-נ, Pe ף-פ i Cade ץ-צ, które przybierają odmienny kształt, gdy stanowią ostatnią, końcową literę danego wyrazu. Te znaki – choć różnią się kształtem od swych podstawowych odpowiedników – nie posiadają odrębnych wartości liczbowych.

• ·         W alfabecie hebrajskim nie ma samogłosek. Ich brak wypełnia pomocnicza punktacja, umieszczana pod lub nad literami, albo też obok nich. Znaki te są wytworem bardzo późnym (wprowadzili je masoreci) i dla samego systemu pisma nieistotnym. Posługują się nimi jedynie ludzie na początku nauki, natomiast czytający biegle już ich nie potrzebują.

• ·         Alfabet przewiduje możliwość uzyskania głosek "cz", "dż", "ż". Uzyskuje się je przez dodanie do liter "cadi" (צ), "gimel" (ג) i "zajin" (ז) znaku zwanego geresz lub czupczik, wyglądającego jak apostrof.

• ·         Wzorcowe kształty liter pisanych ręcznie (kursywa) dość znacznie odbiegają od swoich odpowiedników w piśmie kwadratowym (tzn. drukowanym). 

   

 

• ·         Oczywiście w języku hebrajski piszemy i czytamy odwrotnie niż w polskim, czyli od prawej do lewej, w związku z czym strony tekstu przewracamy w przeciwną stronę, a książki i gazety hebrajskie rozpoczynamy czytać od naszej tylnej okładki.

• ·         Najważniejszy jest czasownik – niemal wszystkie rzeczowniki pochodzą tu od czasowników. Hebrajski wyraz zbudowany jest najczęściej wokół rdzenia czasownikowego, składającego się z trzech spółgłosek. Ten trójspółgłoskowy rdzeń jest łatwo znaczeniowo modyfikowany przez afiksy: prefiksy (przedrostki), infiksy (wrostki) i sufiksy (przyrostki) a także poprzez samogłoski – często ulegające zmianom iloczasowym i jakościowym. Rdzeń to określona idea, która wskazuje pole semantyczne wyrazu. Wstawianie określonych samogłosek, a także afiksów zmienia znaczenie wyrazu w obrębie danego pola.

 Informacje zawarte w tej notce pochodzą ze stron: 

http://sites.google.com/site/orygenesorgblog/Home/strefa-studentow/o-jzyku-hebrajskim-cz-2

http://www.iwrit.pl/pismo_reczne.php

http://www.izrael.badacz.org/kultura/jezyk.html

http://hebrajski.za.pl/1.php

Zanim o kulturze ...

Pozwolę sobie w tej notce krótko w punktach przypomnieć najważniejsze informacje na temat państwa Izraela, co na pewno w jakimś stopniu ułatwi zrozumienie niektórych zjawisk kulturowych występujących w tym kraju :)
 

1. Uważam, że zanim zacznie się cokolwiek mówić o pewnym regionie należałoby poznać jego położenie na mapie świata -Izrael leży na Bliskim Wschodzie i rozciąga się wzdłuż wschodniego wybrzeża Morza Śródziemnego. Graniczy z Libanem, Syrią, Jordanią i Egiptem. Tutaj stykają się trzy kontynenty: Europa, Azja i Afryka.

 

2. Długość kraju wynosi około 470 km, a szerokość w najszerszym miejscu ok. 135 km. Choć jego rozmiary są niewielkie, w Izraelu można odnaleźć różnorodne elementy topograficzne całego kontynentu, począwszy od porośniętych lasami regionów górskich i bujnych, zielonych dolin po górzyste tereny pustynne, od nadmorskiej równiny po podzwrotnikowy obszar Doliny Jordańskiej i Morza Martwego, najniżej położonego punktu na ziemi. Około połowę obszaru kraju obejmuje półpustynia.

3. Jest krajem demokracji parlamentarnej reprezentowanej przez władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Na czele kraju stoi prezydent, który pełni funkcje głównie reprezentatywne i formalne. Urząd prezydenta jest symbolem jedności i suwerenności państwa. Kneset, pełniący w Izraelu władzę ustawodawczą, to jednoizbowy parlament, który stanowi 120 deputowanych, obradujący podczas sesji plenarnych oraz w ramach 12 komisji stałych. Członkowie Knesetu są wybierani w krajowych wyborach na 4-letnią kadencję. Rząd (rada ministrów) zajmuje się sprawami wewnętrznymi i zagranicznymi. Na jego czele stoi premier. Rząd odpowiada zbiorowo przed parlamentem.

4. Izrael jest krajem imigrantów. Od momentu utworzenia w 1948 roku populacja Izraela wzrosła prawie dziesięciokrotnie. Mieszkańcy kraju w liczbie 7,4 miliona tworzą zróżnicowaną mozaikę narodowości, stylów życia, religii, kultur oraz tradycji. Obecnie Żydzi stanowią około 75,6% populacji kraju, a obywatele kraju pochodzenia innego niż żydowskie, głównie arabowie, stanowią około 24,2% populacji.

5. Główne miasta:

Jerozolima, stolica Izraela (747 600 mieszkańców) stanowiła centrum żydowskiego życia narodowego i duchowego od czasów, kiedy król Dawid uczynił ją stolicą swojego królestwa około 3000 lat temu. Obecnie jest to dobrze prosperująca, tętniąca życiem metropolia, siedziba rządu i największe miasto w Izraelu.

Tel Awiv-Yafo (390 100 mieszkańców), założone w 1909 roku jako pierwsze współczesne, żydowskie miasto, jest dziś przemysłowym, handlowym, finansowym i kulturalnym centrum kraju.

Hajfa (264 900 mieszkańców), znany kurort nadmorski, jest głównym portem Morza Śródziemnego oraz przemysłowym i handlowym centrum północnego Izraela.

Beer Szewa (184 500 mieszkańców), określana w Biblii jako siedziba patriarchów, jest obecnie największym ośrodkiem miejskim na południu. Świadczone są w niej usługi w zakresie administracji, ekonomii, ochrony zdrowia, edukacji i kultury dla całej południowej części kraju 

Ejlat (46 800 mieszkańców) jest najdalej położonym na południe miastem Izraela - leży w południowej części pustyni Negew, na południe od kibucu Eilot. Jednocześnie jest jedynym izraelskim portem morskim nad Zatoką Akaba (Morze Czerwone). Jest to ważny ośrodek przemysłowy graniczący z egipską wsią Taba i jordańskim miastem portowym Akaba. 

6. Flaga - jak wygląda można zobaczyć na zamieszczonym obok zdjęciu. Ważniejsza wydaje mi się być informacja dlaczego akurat taka jest. Niebiesko-biały sztandar z gwiazdą Dawida został ustanowiony flagą Izraela przez Tymczasową Radę Państwa w 1948 roku. Jest on odwzorowaniem flagi syjonistycznej, która po raz pierwszy pojawiła się na I Kongresie Syjonistycznym w Bazylei w 1897 roku. Jej projektodawcą był David Wolfsohn (jeden z przywódców syjonistycznych, od 1905 roku przewodniczący Światowej Organizacji Syjonistycznej), który w przeddzień otwarcia kongresu w Bazylei, analizując stan przygotowań, dostrzegł, że kongres nie posiada flagi. Sztandar, który polecił wykonać (z naszytą gwiazdą Dawida) był oczywistym symbolem narodowym dla wszystkich uczestników kongresu: niebiesko-biała flaga była rozwiniętym tałesem, jednym z dwóch podstawowych przedmiotów (obok tefilinu) używanych do codziennej modlitwy. Tałes (w języku jidysz zwany też talitem) jest szatą modlitewną, w formie białego prostokąta zdobionego wzdłuż boków błękitnymi lub czarnymi pasami. Biorąc pod uwagę ten związek, flagę Izraela można uważać za najstarszą na świecie.

7. Hymn - zamieszczam poniżej link do filmiku z polskim tłumaczeniem słów :)

http://www.youtube.com/watch?v=toFQFv9Dbag 

Większość informacji zawartych w mojej notce pochodzi ze strony: http://www.mfa.gov.il/PopeinIsrael/Polish/IZRAEL_NAJWAZNIEJSZE_INFORMACJE.htm

 

 

Szalom!

Bardzo mi miło, że mogę założyć bloga. Na początku chciałabym skierować słowa podziękowania dla Księdza, który zainspirował mnie do stworzenia tego dzieła.