„Iwrit”, czyli współczesny hebrajski, będzie tematem dzisiejszego wpisu, ponieważ uważam, że język jest jednym z ważniejszych czynników kształtujących kulturę.
Ogólne informacje
Język hebrajski jest językiem starożytnego Izraela, językiem Biblii. Należy do jednej z grup języków semickich, do których zalicza się między innymi język arabski, aramejski, syryjski i etiopski. Przechodził wiele etapów rozwoju od języka biblijnego lub klasycznego (Stary Testament) przez pobiblijny, nowohebrajski język religijny i literacki, do współczesnego hebrajskiego, który stał się w XIX wieku językiem urzędowym Izraela. Z uwagi na obszerność tematu, w mojej dzisiejszej notce skupię się bardziej na tym ostatnim etapie.
Dialekty żydowskie
Żydzi zwykle posługiwali się językiem kraju, w którym zamieszkali lub dialektem żydowskim. Powstawały rozmaite dialekty. Na przestrzeni od XII do XX wieku istniał dialekt żydowsko-prowansalski (szuadit), dziś właściwie już wymarły. W średniowieczu Żydzi posługiwali się francuskim, katalońskim i innymi językami romańskimi. Najbardziej rozpowszechnionym przykładem języka, który przetrwał jest jidisz, oparty głównie na języku niemieckim, lecz zapisywany alfabetem hebrajskim. Później dodano do niego dodatki słowiańskie (zwłaszcza polskie). Na początku posługiwali się nim Żydzi ze wschodniej i centralnej Europy. Innym powszechnie używanym dialektem jest żydowsko-hiszpański (ladino, judezmo). Jest on także zapisywany literami hebrajskimi, a posługują się nim Żydzi hiszpańscy. Język hebrajski pozostał jednak językiem nauki i modlitwy oraz korespondencji.
Odrodzenie się języka hebrajskiego
7 stycznia 1858 roku, urodził się na Litwie, Eliezer Ben Jehuda (1858-1922). Uzyskał on solidne żydowskie wykształcenie, obejmujące także umiejętność czytania hebrajskich tekstów biblijnych. Gdy w 1881 roku wyemigrował do ziemi praojców - do Palestyny - zapragnął używać na co dzień języka hebrajskiego. Rozumnie uważał, że to umożliwi wszystkim Żydom żyjącym w diasporze, szybkie i łatwe porozumienie się. Podstawą było silne przekonanie, że każdy naród musi mieć własny język. Eliezer Ben Jehuda napotkał jednak na liczne trudności. W języku hebrajskim brakowało określeń współczesnych. Hebrajski był językiem Biblii. Brakowało w nim takich pojęć jak "rower", "samochód", "okręt parowy" czy "elektryczność". Rozpoczął więc nadawanie im nowych hebrajskich nazw. W ten sposób dokonało się wielkie odrodzenie hebrajskiego jako języka mówionego. Stworzono nowe formy wyrazowe, by dostosować język do nowoczesnego życia i terminologii. Rozpoczęto pisanie tekstów naukowych i czasopism w języku "iwrit" (nowoczesny hebrajski). Jego największym życiowym dziełem było opracowanie 17-tomowego słownika starożytnej i nowoczesnej hebrajszczyzny. W 1908 roku rozpoczęto wydawanie encyklopedycznego słownika hebrajskiego "Thesaurus totius hebraitatis". Język hebrajski jest obecnie używany w Izraelu jako język ojczysty przez 6 milionów ludzi. Jest on oficjalnym językiem Państwa Izrael. Jego upowszechnieniu służą wysiłki akademii językowej i wprowadzenie go do szkół. Wysoką efektywność osiągnął system nauczania rudymentów języka wśród imigrantów. Hebrajski jest językiem współczesnej literatury w Izraelu, i coraz częściej uczą się go także Żydzi z diaspory. To odrodzenie hebrajskiego stanowi wyjątkowy fenomen we współczesnym świecie.
Alfabet i podstawowe zasady
Podaje tutaj link do filmiku gdzie znajduje się alfabet hebrajski w wersji dla początkujących, żeby nie użyć tu słowa dzieci :D
http://www.youtube.com/watch?v=UiCzoTs1AdE&playnext=1&list=PL50A7DCC0E441743C
http://www.youtube.com/watch?v=UiCzoTs1AdE&playnext=1&list=PL50A7DCC0E441743C
- Alfabet hebrajski składa się z dwudziestu dwóch liter. Każdej z nich przypisano wartość liczbową. Dziewięć pierwszych liter ma wartość od jeden do dziewięciu. Dziewięć dalszych oznacza dziesiątki, a cztery końcowe – setki.
- · Poza literami wymienionymi w tabeli, istnieje jeszcze pięć innych znaków, będącymi wariantami liter Kaf ך-כ, Mem ם-מ, Nun ן-נ, Pe ף-פ i Cade ץ-צ, które przybierają odmienny kształt, gdy stanowią ostatnią, końcową literę danego wyrazu. Te znaki – choć różnią się kształtem od swych podstawowych odpowiedników – nie posiadają odrębnych wartości liczbowych.
- · W alfabecie hebrajskim nie ma samogłosek. Ich brak wypełnia pomocnicza punktacja, umieszczana pod lub nad literami, albo też obok nich. Znaki te są wytworem bardzo późnym (wprowadzili je masoreci) i dla samego systemu pisma nieistotnym. Posługują się nimi jedynie ludzie na początku nauki, natomiast czytający biegle już ich nie potrzebują.
- · Alfabet przewiduje możliwość uzyskania głosek "cz", "dż", "ż". Uzyskuje się je przez dodanie do liter "cadi" (צ), "gimel" (ג) i "zajin" (ז) znaku zwanego geresz lub czupczik, wyglądającego jak apostrof.
- · Wzorcowe kształty liter pisanych ręcznie (kursywa) dość znacznie odbiegają od swoich odpowiedników w piśmie kwadratowym (tzn. drukowanym).
- · Oczywiście w języku hebrajski piszemy i czytamy odwrotnie niż w polskim, czyli od prawej do lewej, w związku z czym strony tekstu przewracamy w przeciwną stronę, a książki i gazety hebrajskie rozpoczynamy czytać od naszej tylnej okładki.
- · Najważniejszy jest czasownik – niemal wszystkie rzeczowniki pochodzą tu od czasowników. Hebrajski wyraz zbudowany jest najczęściej wokół rdzenia czasownikowego, składającego się z trzech spółgłosek. Ten trójspółgłoskowy rdzeń jest łatwo znaczeniowo modyfikowany przez afiksy: prefiksy (przedrostki), infiksy (wrostki) i sufiksy (przyrostki) a także poprzez samogłoski – często ulegające zmianom iloczasowym i jakościowym. Rdzeń to określona idea, która wskazuje pole semantyczne wyrazu. Wstawianie określonych samogłosek, a także afiksów zmienia znaczenie wyrazu w obrębie danego pola.
Monika jak można się skontaktować z Tobą ?
OdpowiedzUsuń